Hugo Kołłątaj (1750-1812) urodził się na Wołyniu w niezamożnej rodzinie szlacheckiej. Wcześnie wybrał stan duchowny, ale nie poprzestał na obowiązkach duszpasterskich.
W wieku 18 lat ukończył studia na Akademii Krakowskiej, uzyskując tytuł doktora filozofii. Naukę kontynuował na uniwersytetach w Rzymie i Wiedniu, zgłębiając tajniki prawa i filozofii.
Po powrocie do kraju podjął prace w Towarzystwie do Ksiąg Elementarnych. W 1777 r. na prośbę Komisji Edukacji Narodowej podjął się zreformowania Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jego działania odniosły sukces, a uczelnia odzyskała dawny europejski poziom.
W okresie Sejmu Czteroletniego Kołłątaj zorganizował ośrodek wspierający pracę sejmu zwany Kuźnicą Kołłątajowską. Współdziałało tu grono publicystów popierających reformy polityczne: Franciszek Ksawery Dmochowski, Franciszek Salezy Jezierski, Franciszek Zabłocki, Jan Śniadecki.
Kołłątaj aktywnie uczestniczył w tworzeniu Konstytucji 3 Maja. Żądał reform politycznych i społecznych, zniesienia liberum veto, wolności dla chłopów, dźwignięcia z upadku miast i przemysłu. Swoje przekonania argumentował w sposób jasny i logiczny, sprawiał, że najbardziej skomplikowane idee stawały się zrozumiałe, zwięzłe i łatwe do zapamiętania.
W 1794 r. współorganizował sprzysiężenie przygotowujące Powstanie Kościuszkowskie. Wszedł w skład rządu powstańczego – Rady Najwyższej Narodowej. Po klęsce powstania Kołłątaj został aresztowany przez Austriaków i osadzony na 8 lat w więzieniu.
Ostatnie lata życia spędził w Warszawie. Mimo ubóstwa (najpierw majątek zagrabili mu targowiczanie, potem zaborcy) prowadził aktywne prace publicystyczne i naukowe. Swoje poglądy polityczne zawarł w utworach: Do Stanisława Małachowskiego, referendarza koronnego, o przyszłym sejmie Anonima listów kilka, O ustanowieniu i upadku Konstytucji 3 Maja 1791, Prawo polityczne narodu polskiego – częścią tego utworu jest słynna, świetnie napisana odezwa Do Prześwietnej Deputacji.